Rusya Yeni START Anlaşması’nı askıya aldı

Putin, NATO’nun Şubat 2023 başlarında bir açıklama yayınlayarak Rusya Federasyonu’ndan “Nükleer savunma tesislerinin kontrolünü de içerecek formda START (Stratejik silahların Azaltılması–Stratejic Arms Reduction Treaty) Anlaşması’nın uygulanmasına yine dönmesi talebinde bulunduğunu, lakin, “Kiev rejiminin Rusya’nın stratejik havacılık üslerini vurma uğraşlarında Batı’nın direkt müdahalede bulunduğu, bu maksatla kullanılan SİHA’ların NATO uzmanları tarafından donatıldığı ve güncellendiği bir ortamda Rusya’nın savunma tesislerinin denetlenmesi talebini “absürt bir tiyatro” olarak niteledi.

“START Mutabakatı bağlamında kendilerinin tam kapsamlı her kontrol talebinin türlü çeşitli mazeretlerle geçiştirildiğini ve münasebetiyle başka tarafla ilgili hiçbir şeyi doğrulayamadıklarını” hatırlatan Putin, “Amaçları bize stratejik bir mağlubiyet tattırmaktır” saptamasında bulundu.

Putin, 1991 yılında Sovyetler ile ABD ortasında yapılan Stratejik Taarruz Silahları Anlaşması’nın tansiyonların azaltılması ve karşılıklı inancın artırılması ortamında ve iki ülkenin birbirini artık düşman olarak algılamadığı bir atmosferde imzalandığının altını çiziyor. Fakat, Sovyetler Birliği’nin çökmesinin bir kırılma noktası oluşturduğunu, Batı’yı, çağdaş Rusya’nın ve öteki ülkelerin menfaatlerini dikkate almadan, Yalta ve Postdam konferanslarında temeli atılan memleketler arası nizamın üzerini kaba bir formda çizmek ve tek bir efendi tarafından yönetilecek Amerikan tipi dünya kurma kederine düşmekle suçluyor. “Adım adım mevcut memleketler arası sistemi revize etmeye, güvenlik ve silah denetim sistemlerini devre dışı bırakmaya başladılar, dünya üzerinde bir dizi savaşlar çıkardılar. Tüm bunlar tek bir emelle, II. Dünya Savaşı sonrası Memleketler arası bağlantılar mimarisini çökertmek maksadıyla yapıldı” diyor.

Diğer taraftan, NATO’nun Rusya Federasyonu sonlarına gerçek genişlemesi, Avrupa ve Asya’da yeni füze savunma sistemleri konuşlandırılması ve Batının silahlarla ilgili temel mutabakatlardan çekildiğini gündeme getiren Putin, Batı’nın Ukrayna’yı bir koçbaşı üzere kullanarak Rusya’ya stratejik bir mağlubiyet tattırmayı planladığını öne sürüyor.

“Biz açığız ve Batı ile yapan bir diyaloğa samimi olarak hazırız… Avrupa ve tüm dünyanın tüm ülkelere eşit, ayrılamaz bir güvenlik sistemine muhtaçlığı olduğunu söylüyor ve bunda ısrar ediyoruz” diyen Putin, ABD tarafından Yeni START Anlaşması’nın kaidelerine uymakla ilgili yapılan ihtarlara “Rusya hiçbir sorgu sual olmadan, Yeni START Muahedesi dahil üzerinde anlaşılan her şeyi yerine getirecek. Ancak onlar, güya stratejik hücum silahları ile mesela Ukrayna çatışması, mesela Batılıların ülkemize yönelik düşmanca hareketlerinin irtibatı yokmuş üzere, keyiflerine nazaran davranacaklar, aptallıktan mı, değil bize stratejik bir mağlubiyet tattırmak ve nükleer tesislerimize ulaşmak istiyorlar” diyor ve konuşmasının sonunda nükleer bombayı patlatıyor.

“Bu kurallarda, Rusya’nın Yeni START Anlaşması’ndaki üyeliğini askıya almak zorunda bırakıldığını açıklamak durumundayım. Mutabakattan çekilmiyoruz, yalnızca katılımımızı askıya alıyoruz. Sıkıntıyı tekrar tartışmak üzere döndüğümüzde, Fransa ve Büyük Britanya üzere ülkelerin de hissesinin ne olacağını ve onların stratejik silahlarını, (NATO) ittifakının birleşik atak kabiliyetlerini, nasıl hesaba katacağımızı açık bir biçimde bilmemiz gerekecek.” diyerek ABD ile Rusya Federasyonu ortasında imzalanmış bulunan Yeni START Anlaşması’nı süreksiz olarak askıya alıyor ve ileride yapılması beklenen yeni bir nükleer silahları sınırlama mutabakatına Fransa ve Büyük Britanya’nın iştirakini ön kural olarak masaya koyuyordu.

Yeni START Mutabakatı 2010 yılında o periyot ABD Lideri Obama ile Rus mevkidaşı Medvedev tarafından 10 yıllığına imzalanan ve dünya üzerinde iki ülkenin konuşlandırıldığı nükleer varlıklarını 1550 savaş başlığı ve 700 füze rampası ve ağır bombardıman uçakları ile sınırlayan bir muahededir.

Anlaşma 29 Ocak 2021’de Putin’in imzası ile 2026 yılına kadar uzatıldı.

Putin askıya alana kadar, şayet uzatılmaz ise, 2026 yılına kadar geçerli bir mutabakat idi.

Anlaşma uyarınca her bir ülke senede 18 kere öbür ülkenin konuşlandırılmış nükleer silahlarını denetleme imkanına sahipti ve süreçte oluşabilecek sıkıntıları müzakere etmek üzere senede iki kezden az olmamak “ikili istişare komisyonu” üzerinden uyum enstrümanı belirlenmişti.

Anlaşma uyarınca, 2011 den 2020’ye kadar iki taraf 328 denetleme ziyaretinde bulundu. 2020 yılından itibaren ise, Kovid 19 pandemisi hasebiyle, iki taraf karşılıklı istek ile denetlemeleri durdurdular.

Yeni START Anlaşması’na asıl darbeyi 24 Şubat 2022 de başlayan Rusya Federasyonu’nun Ukrayna işgali vurdu.

Temmuz 2022’de ABD’nin pandeminin hafiflemesinden ötürü denetlemenin yine başlatılması talebi Rusya tarafından provokasyon olarak nitelenip kabul görmedi ve Moskova birebir yıl ağustos ayında denetlemeleri süreksiz olarak askıya aldığını ilan etti.

Anlaşmanın başka enstrümanı ve sıkıntıların tahlili için anahtar olarak belirlenen “ikili istişare komisyonu” sistemi devreye sokuldu ve 29 Kasım–6 Aralık’ta Mısır’ın başşehri Kahire’de bir toplantı planlandı fakat Ruslar son anda bu toplantıya katılmayacaklarını ileterek adeta Washington’a, Kiev’e sağladığı askeri dayanağın kabul edilemez olduğu iletisini ve bunun Yeni START dahil tüm ikili münasebetleri etkileyebileceği iletisini verdiler.

ABD’li yetkililerin Rusya Federasyonu’nun Yeni START Anlaşması’nı ihlal etmeye başladığı açıklamaları akabinde da Putin’in muahedeyi askıya aldığı adım geldi.

ABD tarafı da Dışişleri Bakanlığı’nın Kongre’ye gönderdiği raporunda, muahede imzalanıp yürürlüğe girdiği 2011 yılından bu tarafa birinci sefer, Rusya Federasyonu’nun hem denetlemelere müsaade vermemesi ve hem de muahede sürecinde kıymetlendirme ve meselelere tahlil enstrümanı olarak oluşturulan “İkili İstişare Komisyonu” toplantısına katılmayı redderek muahedeyi ihlal ettiğini açıkladı.

Dolayısıyla, yeni durum prestijiyle Yeni START Mutabakatı fonksiyonsuz hale geldi. Bir yerde Ukrayna Savaşı silah denetim düzeneğini rehin aldı. Yeni pazarlıklar yapılmadan da Avrupa’nın öbür nükleer güçleri, Birleşik Krallık ve Fransa kapsama alınmadan yine işletilmesi sıkıntı üzere gözüküyor.

Biraz da muahedenin fonksiyonsuz kalmasının ne çeşit sonuçları olabileceğine bakacak olursak:

Nükleer bir “kıyameti” engelleme gayesiyle dünyanın iki nükleer devi ortasında yapılan nükleer silahları denetim sisteminin son halkasını oluşturan Yeni START Anlaşması’nın Rusya Federasyonu tarafından askıya alınması ile birlikte iki nükleer ülke ortasındaki son mevcut ikili silah denetim muahedesi fonksiyonsuz kalmıştır. Yani nükleer dizginler büyük oranda boşalmıştır. Silah denetim sisteminin büsbütün çökmesi manasına gelen bu durum güvensizlik, belirsizlik ve istikrarsızlığı körükleyecektir.

1972’den beri ABD ve (önce Sovyetler sonra) Rusya ortasında mevcut stratejik silahların denetimi düzeneği birinci sefer boşa düşecek ve iki tarafın nükleer silahları dizginsiz kalacaktır.

İki taraftan biraz daha zorda gözüken Rusya Federasyonu, muahedeyi ileriye yanlışsız kendi lehine ya da baskıları azaltmak için bir enstrüman olarak kullanma yoluna gidecektir.

İki ülkenin silahlanma ve kendi proksilerini silahlandırma yarışı hızlanacaktır. Yeni vekalet savaşları sürpriz olmaz.

Yeni ve daha tesirli silahlar üretip deneyeceklerdir. Nükleer denemeler karşılıklı artacaktır.

Dünyayı birkaç sefer büsbütün yok edebilecek kapasitede yaklaşık 12705 nükleer savaş başlığının ve onları taşıtabilecek kısa, orta ve uzun menzilli füzeler, denizaltılar ve ağır bombardıman savaş uçaklarının nükleer güçlerin elinde bulunduğu bir periyotta, en büyük iki nükleer gücün yeni dünya tertibinde hisselerini ve rollerini belirlemek üzere pazarlık hissesi oluşturmak gayesiyle nükleer dizginleri boşaltmasıyla esasen inançsız olan bir dünya, daha da inançsız bir hale gelmiştir.